به گزارش شبنم همدان به نقل از مهرخانه : افزایش آسیب‌ها در بین دانشآموزان ایرانی به‌خصوص دانشآموزان دختر طی سال‌های اخیر که بازنمایی از فشارها و آسیبهای اجتماعی و اقتصادی در سطحی وسیع‌تر در کل جامعه است، متولیان عرصه تعلیم و تربیت را به چاره‌اندیشی واداشته است. در همین ارتباط همگان نه تنها بر مسؤولیت انکارناپذیر وزارت آموزش و پرورش در خصوص توجه به کمبودهای تربیتی و حمایتی برای دانشآموزان دختر تأکید ویژه می‌کنند بلکه اقدام برای ایفای نقش‌های حمایتی و پوششی را برای این نهاد امری الزام‌آور می‌دانند. وزارت آموزش و پرورش به عنوان متولی اصلی امر تعلیم و تربیت دانشآموزان، وظیفه بررسی و برنامه‌ریزی برای حل مسائل و مشکلات دانشآموزان دختر و همچنین مقابله با ناهنجاری‌ها را برعهده دارد و این وظیفه، در ساختار شرایط امروز به یک اولویت عملکردی برای این وزارتخانه تبدیل شده است.
شاهد این ضرورت، نتايج تحقیقی است که درباره «رفتارهای پرخطر در بین دانشآموزان نوجوان دختر و پسر شهر تهران» صورت گرفته است كه اخيراً در فصلنامه رفاه اجتماعی، وابسته به دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی منتشر شده و نشان مي‌دهد که کشیدن قلیان و سیگار، رابطه جنسی، کتک‌کاری بیرون از خانه و نوشیدن الکل به ترتیب شایع‌ترین رفتارهای پرخطر ميان دختران دبيرستاني است. این پژوهش، با حمایت مالی نهاد ریاست جمهوری، بر روی ۱۲۸۰ پسر و دختر دبیرستانی ۱۵ تا ۱۸ ساله (نیمی پسر، نیمی دختر) در مدارس شمال و جنوب تهران انجام و نتایج آن در فصلنامه رفاه اجتماعی، وابسته به دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی منتشر شده است.
با این وجود کم نیستند طرح‌هایی که توسط وزارت آموزش و پرورش مطرح و معرفی شده‌اند که طیفی متنوع از حوزه‌های سلامت روان و بهداشت بلوغ را در برمی‌گیرد که البته در کم و کیف اجرای کامل آنها اطلاعات قابل اتکایی در دست نیست اما مطرح‌شدنشان را باید نویدی برای آغاز توجهی جدی به مسائل جسمی و روانی دانشآموزان دختر قلمداد کرد.
ضرورت توجه به مسائل بلوغ دختران و نقش آموزش و پرورش در افزایش آگاهی
بلوغ مشخصه دورانی از زندگی محسوب می‌شود که فرد از دوران کودکی فاصله گرفته و در مسیر تکامل جسمی و روحی قرار می‌‌گیرد. امروز عدم آگاهی در رابطه با مسائل بهداشت بلوغ در دختران نوجوانان به عنوان مهم‌ترین ضعف مطرح شده است که بدون شک حامل موارد آسیب‌زای متعددی در آینده خواهد بود. این در حالی است که عرف ما با مسأله بلوغ با احتیاط شدید برخورد می‌کند و حتی در برخی از موارد، مطرح ساختن و آموزش مواجه درست با آن را پدیده‌ای خجالت‌آور می پندارد. از آن‌جاكه بسياري از والدين به دليل موانع فرهنگي يا براساس شرمي نابه‌جا از ارائه توضيحات كامل و جامع در اين باره خودداري مي‌كنند، آموزش‌های مدارس درباره بلوغ، اهميتي دو چندان مي‌يابد.
طرحهای آموزش و پرورش در حوزه سلامت جسمی و روانی دانشآموزان دختر
حسن ضیاءالدینی، مدیرکل دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش‌وپرورش در مردادماه سال جاری در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهرخانه، گفت: نوجوانان به محیط‌ها و فضاهایی نیاز دارند که به آنها تربیت، هدایت، قانونمندی و محدویت‌های مناسب بدهد. کودکان و نوجوانانی که با آموزش کافی، رژیم غذایی متعادل، مکان سالم و حمایت عاطفی برای رشد شخصیتی، تکامل می‌یابند، برای مواجهه با چالش‌های آینده زندگی آماده‌تر هستند و همچنین آموزش بلوغ در مدارس به دانشآموزان كمك مي‌كند كه اين مرحله را به‌طور طبيعي و با نشاط و سلامتي پشت سر گذاشته و پا به عرصه بزرگسالي بگذارند.
این گفته نشان‌دهنده توجه این نهاد به موضوع تأمین سلامت دانشآموزان است که تاکنون طرح‌هایی را برای ایجاد این شرایط حمایتی برای دانشآموزان به خصوص دانشآموزان دختر ایجاد کرده است که بدین شرح است:
طرح ارتقای سلامت نوجوانان
این طرح با هدف افزايش آگاهي، تغيير نگرش و كسب مهارت دانشآموزان در زمينه بهداشت بلوغ، ارتقای سطح سلامت جسمي، رواني و پيشگيري از بيماري‌هاي خاص اين دوران و ارتقای آگاهی و نگرش مديران مدارس، معلمان، مربیان و سرپرستان شبانه‌روزي در زمینه بلوغ دانشآموزان در مدارس شبانه‌روزي دوره اول و دوم متوسطه نظري اجرا می‌شود.
در مدارس شبانه‌روزی برنامه‌هایی متناسب با گروه سنی دانشآموزان دختر در سن بلوغ در دستور کار قرار گرفته است. در این برنامه مسائل بهداشتی دوران بلوغ دیده شده تا دانشآموزان هر چه بهتر در این حوزه نسبت به مسائل آگاه شوند. این طرح در سال گذشته به طور محدود اجرا شد و امسال قرار است این طرح تداوم و توسعه یابد تا در مناطق محروم تمام مدارس شبانه‌روزی از این برنامه بهره‌مند شوند. در مجموع 150 مدرسه شبانه‌روزی دخترانه در کشور وجود دارد که آموزش‌ها را آغاز کردیم و رابطان بهداشتی انتخاب شدند تا آموزش لازم به دانشآموزان دختر منتقل شود.
طرح «آهن‌یاری» در مدارس دخترانه
با توجه به این‌که دانشآموزان دختر در دوره دبیرستان با مشکلات بلوغ مواجه هستند، لذا برنامه‌های مختلفی برای آنها در دستور کار است. به علت وجود کم‌خونی در دانشآموزان از سال‌ها قبل موضوع «طرح آهن‌یاری» در مدارس دخترانه مطرح است که با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مدارس اجرا می‌شود. این طرح در مدارس دخترانه متوسطه دوره اول و دوم اجرا می‌شود و تاکنون 40 درصد مدارس دخترانه متوسطه اول کشور و 10 درصد مدارس دخترانه متوسطه دوم کشور را تحت پوشش قرار داده است و در هر هفته یک قرص آهن که در هر ماه چهار عدد قرص می‌شود، به دانشآموزان دختر داده می‌شود و قرار است صد درصد مدارس دخترانه دوره متوسطه دوم تحت پوشش طرح آهن‌یاری قرار گیرند.
تفاهم‌نامه‌های مشترک معاونت امور زنان و وزارت آموزش و پرورش
با توجه به این‌که دلایل فرهنگی، اجتماعی، قومی، قبیله‌ای و مذهبی نادرست در تحصیل نکردن دختران مؤثر است وزارت آموزش و پرورش اقدام به انعقاد حدود ۴۰ تفاهم‌نامه با دستگاه‌های مختلف کرده که برخی از آنها با معاونت امور زنان و خانواده منعقد شده است.
مدیرکل امور بانوان وزارت آموزش و پرورش به تشریح این طرحهای مشترک پرداخت و گفت: طرح بهبود وضعیت آموزشی بهداشتی در مناطق محروم برای دانشآموزان دوره راهنمایی و متوسطه اول را اجرا کردیم. اولویت ما در این طرح دانش‌آموزانی بودند که در دوران بلوغ قرار دارند و لازم است آنان اطلاعات کافی در زمینه سلامت جسمی و روحی خود داشته باشند. این طرح برای اولیای دانشآموزان و مدرسه نیز اجرا شد.
مهناز احمدی‌دستجردی همچنین اضافه کرد: برای دانشآموزان مناطقی که حتی از کمترین امکانات بهداشتی در روستای خود برخوردار نبودند بسته‌های بهداشتی در نظر گرفته شده و در اختیار آنها قرار داده شد که این طرح با استقبال زیادی روبه‌رو شد و ما توانستیم تقریباً صد درصد مناطق محروم، عشایری و مدارس شبانه‌روزی دختران را تحت پوشش قرار دهیم که مشتمل بر ۱۰ هزار نفر شدند.
او تقویت شیوه‌های مهارتی را از دیگر طرحهای مؤثر برای دانشآموزان دختر برشمرد و اظهار کرد: معاونت امور زنان و خانواده برای این طرح و طرح بهبود وضعیت آموزشی بهداشتی دانشآموزان دختر در مناطق محروم، جمعاً ۴۰۰ میلیارد تومان اختصاص داد. ۱۷ هزار و ۶۹۵ دانش آموز راهنمایی و متوسطه اول تحت پوشش طرح تقویت شیوه‌های مهارتی قرار گرفتند و اولیای مدرسه و دانشآموزان نیز در این طرح آموزش دیدند. اجرای این طرح موجب شد در بسیاری از استان‌ها مدارس پسرانه نیز از آن استقبال کنند.
افزایش پوشش تحصیلی دختران مناطق محروم یکی دیگر از طرح‌هایی بود که با مشارکت معاونت زنان در سال 93 انجام گرفت و در برنامه پنجم و همچنین برنامه ششم توسعه ردیف‌بودجه‌ای برای اجرای عدالت آموزشی و افزایش پوشش تحصیلی مناطق محروم در نظر گرفته شده است. در راستای اجرای طرح افزایش تحصیلی دختران مناطق محروم، ۲۵۰۰ دانش آموز دختر در سال ۹۳ تحت پوشش قرار گرفتند.
طرح آسیب‌شناسی روانی و اجتماعی دانشآموزان دختر و آموزش مهارت‌های زندگی
این طرح به صورت پایلوت در استان‌های کشور شامل اصفهان، چهار محال و بختیاری، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان برگزار و پرسشنامه‌ای بین دانشآموزان توزیع شد. ۴۹۵۵ دانش‌آموز در این طرح شرکت کردند و نتایج آن در اختیار معاونت امور زنان و خانواده قرار گرفت. مطابق با داده‌های این طرح، در استان‌هایی مانند خراسان رضوی به نظر می‌رسد مسؤولان لازم است به شادابی و نشاط دختران توجه بیشتری داشته باشند و وزارت آموزش و پرورش به تنهایی نمی‌تواند در جهت کاهش افسردگی و پرخاشگری دختران گام بردارد.
همچنین طرح آموزش مهارت‌های زندگی دختران دانش‌آموز کم‌توان ذهنی از جمله طرح‌هایی بوده است که به صورت آزمایشی در سال93 اجرا شد و معاونت امور زنان و خانواده ۵۰۰ میلیون تومان را برای اجرای آن اختصاص داد. همین میزان بودجه را وزارت آموزش و پرورش و چند برابر آن را استان‌ها تأمین اعتبار کردند.
طرح آموزش حقوق و تکالیف به دختران در مدارس
چند صباحی است که معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، با همکاری آموزش و پرورش، کتاب آموزش حقوق و مسئولیتهای فردی، خانوادگی و اجتماعی را جهت تدریس در مقطع متوسطه، طراحی کرده که به صورت پایلوت در چند شهر آموزش داده شده است. تاکنون ۴۸ هزار و ۱۰ نفر از دانشآموزان در ۱۵ استان تحت پوشش این طرح قرار گرفتند. در این طرح آموزشی که در قالب کتابچه‌ای ارائه می‌شود، آموزش‌هایی به دانشآموزان، مربیان مدرسه و اولیاء داده می‌شود که البته به لحاظ محتوایی انتقادات جدی به آن وارد است. انتقاداتی که پیش از این سایت مهرخانه به آنها پرداخته است.
(در همین زمینه: دانشآموزان در طرح جدید معاونت امور زنان چگونه با حقوق و تکالیف خود آشنا می‌شوند؟/ بررسی کتاب)
اجرای برنامه آموزشی دوره بلوغ ویژه دانشآموزان
مجموعا سرفصل‌های این برنامه به اهميت نوجواني و بلوغ و ارائه تعريف روشنی از دوران بلوغ و تغييرات جسماني دوره نوجواني (پسران و دختران) اختصاص دارد. همچنین به مباحث علائم، خصوصيات و سيكل قاعدگي طبيعي، طول مدت طبيعي يك دوره قاعدگي، مقدار و طول مدت خونريزي قاعدگي، بلوغ زودرس و ديررس، نشانگان پيش از قاعدگي، نيازهاي تغذيه‌اي دوران بلوغ و نوجواني، رعايت بهداشت فردي و پيشگيري از بيماري‌هاي دوران بلوغ و نوجواني نیز می‌پردازد.
از دیگر مباحث ارائه‌شده در این دوره آموزشی عبارتند از: اهميت بهداشت رواني در دوره نوجوانی، خواب و قاعدگي، نقش ورزش و تفريحات سالم بر روند بلوغ، نقش خانواده و مدرسه در زمينه‌سازي بلوغ سالم فرزندان، نقش فرهنگ و باورها بر روند رشد نوجوان، شيوه‌هاي بهره‌وري بيشتر از دوره نوجواني، نقش آموزه‌هاي ديني بر بلوغ نوجوانان، راه‌هاي پيشگيري از رفتارهاي پرخطر HIV ايدز، باورهاي غلط در مورد بلوغ و نوجواني، مشكلات و خطرات شايع در دوران نوجواني و بلوغ (سيگار، مواد مخدر، مواد روان‌گردان، اعتياد)، دوست خوب، برنامه‌ريزي درسي و مطالعه، سلامت اجتماعی در دوران بلوغ، سلامت خانواده و سلامت نوجوانی.
اقداماتی در جهت تأمین سلامت روانی دانشآموزان دختر
ایجاد تیم‌های مداخله در بحران در فوریت‌های روانشناختی در استان/ منطقه/ مدارس در هنگام بروز پدیده خودکشی، اجرای طرح آزمایش مشکلات و آسیب‌شناسی روانی- اجتماعی دانشآموزان دختر در دوره متوسطه به منظور تعیین بروز و شیوع انواع آسیبهای روانی- اجتماعی به تفکیک مناطق جغرافیایی، بومی و جنسیت در دانشآموزان به منظور تهیه اطلس آسیبهای روانی- اجتماعی دانشآموزان گروه هدف کشور با مشارکت معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و اجرای طرح مدارس دوستدار زندگی (به شکل پایلوت) در شهر تهران با مشارکت سازمان بهزیستی کل کشور، طراحی و تدوین برنامه جامع پیشگیری از خشونت جهت اجرا در سال تحصیلی 96-95 در مدارس کشور از جمله طرحها و اقداماتی است که در جهت تأمین سلامت روان دانشآموزان در آموزش و پروش در حال برنامه‌ریزی و اجراست.
همچنین بنابر اطلاعیه روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش در تاریخ 8 تیر سال جاری در خصوص اقدامات اداره کل امور تربیتی و مشاوره این وزارتخانه به منظور اجرایی کردن پیشگیری از بروز خودکشی و خشونت در مدارس، این وزارتخانه اهم فعالیت‌های خود را اینگونه عنوان کرد:
طراحی و استقرار نظام راهنمایی و مشاوره، اقدام زودهنگام به منظور شناسایی عوامل خطر و رفتارهای پرخطر و عوامل حمایتی در مدارس، اجرای طرح توانمندسازی روانی- اجتماعی و تحصیلی دانشآموزان، آموزش آداب و مهارت‌های زندگی و مهارت‌های صحیح ارتباطی به منظور شخصیت‌سازی، سالم‌سازی فرآیند رشد فردی آنان، تقویت سازوکارهای خودکنترلی، آموزش مهارت‌های اجتماعی بر مبنای نتایج تحلیل آزمون‌های غربالگری و نیازسنجی‌های جامع.
طرح سفیر سلامت
امسال در خیلی از مدارس کشور به جای "بهداشتیاران مدارس” از سفیران سلامت استفاده می‌شود، سفیران سلامت در مدارس، دانش‌آموزانی هستند که توسط مربیان بهداشت مدارس یا رابطین بهداشت و یا مسؤولان ذی‌ربط، آموزش می‌بینند تا به همسالان خود در مدرسه و خارج از مدرسه به خانواده‌های خود این آموزش‌های بهداشتی را انتقال داده و باعث فرهنگسازی در زمینه بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها شوند. سفیران سلامت در حوزه‌های مختلف تغذیه، بهداشت فردی، مقابله با بیماری‌ها و سایر موارد بهداشتی آموزش می‌بینند و آموزش‌های مربوط به طرح سفیران سلامت به عنوان آموزش‌های ضمن خدمت به تعدادی از فرهنگیان نیز ارائه شده است.
طرح نظام مراقبت اجتماعي از دانشآموزان (نماد)
جزئیات این طرح اردیبهشت ماه سال 1395 رسانه‌ای شد و هدف کلی آن، توانمندسازی دانشآموزان و مقابله با آسیبهای اجتماعی از طریق مداخله به‌موقع و مؤثر با استفاده از رویكرد پیشگیری رشدمدار عنوان شد. گسترش آموزش‌های ریشه‌ای در زمینه پیشگیری از رفتارهای پرخطر، آسیبهای اجتماعی و بزهکاری، ایجاد نظام شناسایی دانشآموزان آسیب‌پذیر با چک‌لیست‌های منظم و علمی، طراحی و توسعه مداخله‌های مؤثر و توانمندسازی دانشآموزان، از جمله این اهداف است. طرح نماد با همکاری دست‌اندرکاران آموزش و پرورش، قوه قضائیه، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، بنیاد برکت و بهزیستی انجام می‌شود و محور آن شناسایی و کمک به دانشآموزان در معرض آسیب‌هایی مانند خشونت یا اعتیاد است تا در صورت لزوم، مداخلات مناسب برای آنان انجام شود. این طرح هم‌اکنون در 72 مدرسه، 12 شهر و 6 استان رصد و پیمایش شده است و به گفته مسؤولان، اجرای کشوری پس از انجام ارزشیابی‌های نهایی خواهد بود.
افزایش 7هزار میلیارد ریالی بودجه معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش
معاونت تربیت‌بدنی و سلامت آموزش و پرورش اعلام کرد که این وزارتخانه در ۲۷صدم درصد از رقم مالیات بر ارزش افزوده سهیم شده و بودجه معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش از 2 محل با افزایش حدود ۷ هزار میلیارد ریال در بودجه سنواتی سال۱۳۹۶ روبه‌رو خواهد شد. بدون شک این افزایش بودجه معاونت سلامت وزارت آموزش و پرورش انتظارات را برای توجه بیش از پیش به بحث سلامت دانشآموزان و انجام اقداماتی در جهت آگاهی‌بخشی افزایش خواهد داد و کارنامه سال آینده آموزش و پرورش را به خصوص در حوزه سلامت دانشآموزان دختر تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد.
امید است که این اتفاق نقطه آغازی باشد بر پایان همه طرحهای نیمه‌کاره اجراشده و مقطعی در حوزه بسیار مهمی که نقشی به‌سزا در آینده‌سازی کشور دارد؛ دخترانی که زنان آینده هستند و قرار است نقطه اتکاء نهاد خانواده باشند و تربیت نسل پیش رو را برعهده گیرند و شایسته است که تأثیرات محسوس اجرای اینگونه طرحها در عمل به اثبات رسد تا این‌که تنها در حد حرف باقی بماند و در مشکلات و مسائل نوجوانان دختر بر همان پاشنه سابق بچرخد.
انتهای پیام/ص
نسخه مناسب چاپ
دیدگاه شما