به گزارش شبنم ها به نقل از  پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، در طول چند دهه اخیر، نحوه و چگونگی رابطه دختر و پسر در ایران همیشه میدان منازعه بوده است، دیر زمانی است که مجادله های سیاسی و فرهنگی بر سر موضوع رابطه با جنس مخالف و کیفیت و کمیت آن، بر مسائل اجتماعی کشور نیز سایه افکنده و هر از چند گاهی، چون ماری که از لانه بیرون می آید، خود را در صدر سیاست های فرهنگی کشور قرار می دهد.

حقیقت آن است که جامعه ایرانی در طول سال های اخیر، با تغییرات اجتماعی و ساختاری گسترده ای دست به گریبان بوده است، اکنون فاصله بین بلوغ جنسی و ازدواج در ایران به بیش از 10 سال رسیده است! فاصله ای که روز به روز در حال افزایش است و این همه در حالی اتفاق می افتد  که ازدواج تنها راه مشروع برقراری رابطه با جنس مخالف در ایران محسوب می شود و اکنون این راه با موانع زیادی رو به رو شده است.

می توان گفت نه تنها در ایران بلکه در برخی دیگر از کشورها نیز، افزایش سن ازدواج فشارهای زیادی به جوامع با ساختارهای سنتی وارد کرده است.

از طرفی ورود گسترده رسانه های جدید، همچون ماهواره و اینترنت در سال های اخیر به متن خانه های ایرانیان به تدریج قبله ارزش های بخشی از جوانان را تغییر داده است و سبک های متفاوت و پنجره های جدیدی از زندگی و فرهنگ غربی را پیش روی ایرانیان باز نموده است. این رسانه ها به گونه ای غیر مستقیم و پنهان ارزش های پیشین مخاطب را به چالش طلبیده و گزینه های جدیدی را در مقابل آنها قرار می دهند؛با نمایش شیوه های جدیدی از زندگی که به تغییر تدریجی ارزش ها و نگرش ها در جامعه منجر می شوند در این میان، تغییرات آرام و تدریجی ارزش ها در حوزه مناسبات دختر و پسر نیز یکی از این موارد است که مسئله رابطه دختر و پسر را پیچیده تر کرده است و یافتن پاسخی در خور برای آن را دشوارتر..

 امروزه رابطه دختر و پسر نه صرفا با دیدارهای حضوری که با چت روم و تلفن های همراه تداوم می یابند و مدیریت می شوند. بی اطلاعی خانواده ها کنترل آنها بر فرزندان شان را با مشکلاتی جدی مواجه نموده است.

این ها، همه گویای آن است که امروزه تحولات مختلفی در جامعه ایرانی در حال روی دادن است، از طرفی با سخت شدن مسائل اقتصادی و افزایش سن ازدواج و از سوی دیگر با ورود ارزش های جهانی از طریق رسانه های فرامنطقه ای و فراگیر شدن فناوری های جدید ارتباطی، رفتارهای جدیدی در میان بخشی از جوانان ایرانی شکل گرفته است که یکی از مهم ترین آنها تحول در مناسبات پیش از ازدواج بوده است. تحقیقات مختلف نشان می دهد که روابط پیش از ازدواج بین دختر و پسر ایرانی در حال افزایش است؛ تجربه تاریخی از گسترش روابط پیش از ازدواج بین دختر و پسر در جوامع غربی نشان می دهد که این روابط به تدریج از یک رفتار انحرافی و نابهنجار در چند دهه پیش به یک هنجار رفتاری و پیش و پا افتاده در حال حاضر برای آنان تغییر معنا داده است! به طوری که به تعبیر اندیشمندان این حوزه، بی هنجاری دیروز در اخلاق جنسی کشورهای غربی، به صورت اخلاق امروزی جوامع آنها شده است.

 برخورد با کوه یخ غفلت خطر انفجار و انقلاب ارزش ها را در پی دارد؛ بر همین اساس این هشدار برای جامعه ایرانی نیز مطرح است که بی هنجاری امروز در اخلاق جنسی در لایه های پنهان شهری و در میان بخشی از جوانان هم، اگر به آن توجه نشود، شاید صورت اخلاقی آینده جامعه ایرانی باشد و از این طریق این سونامی تغییرات ارزشی و رفتاری ، به تدریج دامنگیر کل ایران شود.

صحبت از یک سونامی جهانی است که به نام جهانی شدن هر جا که می رود آنجا را زیر و رو می کند از سویی دیگر محدودیت های رسانه ای از بازتاب وقایع اجتماعی در جهان امروز نیز، خود داستان دیگری دارد. نباید فراموش کنیم که رسانه ابزاری برای اقناع است و نه تحمیل و به همین دلیل باید از ابزارهای اقناعی مناسبی برای جلب مخاطب بهره بگیرد. رسانه ملی با بخشی از جمعیت ایرانی مواجه است که به هر دلیل خوانش رسانه را چندان پذیرا نیستند و به دنبال یافتن رسانه دلخواه خویش اند و همین امر، یکی از عوامل جذب عده ای از مخاطبان رسانه ملی به سمت شبکه های فارسی زبان ماهواره ای شده است؛ حال، با لحاظ این شرایط سوال این است که زسانه ملی، در سریال های ساخت خود روابط پیش از ازدواج بین دختر و پسر را چگونه بازنمایی می کند؟ و این روابط و مناسبات را با چه نشانه های رمز گذاری نموده است؟ نباید فراموش کنیم که تلوزیزیون در جوامع مدرن، یکی از وسایل مناسب و کارآمد در فرهنگ سازی محسوب می شود و سریال های تلویزیونی نیز در میان سایر محصولات این رسانه، گستره وسیع تری از مخاطبان را به خود اختصاص داده است و در واقع سریال های تلویزیونی چون تیغ دو لبه ای اند که از طرفی می توانند هم موجب تثبیت برخی از ساختارهای فرهنگی در جامعه شوند و هم باعث تغییرات ارزشی در آنها.

همانطور که قبلا گفته شد، با ورود دختران به دانشگاه ها و محل کار، همچنین گسترش فناوری های ارتباطی، رابطه دختر و پسر را در جامعه با تسهیل زیادی مواجه نموده است، روابطی که زمینه ساز پیدایش شکل های جدید از رابطه بین دختر و پسر در جامعه شده است. در این میان، ظهور روابط عاشقانه پیش از ازدواج از نتایج مهم این تحولات است، روابطی که امروزه آنچنان گسترش یافته است که رسانه ملی خود را ملزم کرده به جای پاک کردن صورت مسئله و سیاست دیرین عدم بازنمایی  و سکوت رسانه ای در حوزه های ممنوعه، به سمت بازنمایی هدفمند، و البته دادن پاسخ معقول برای این روابط، حرکت کند تا بتواند نقش خود را همچنان در تحولات اجتماعی ایفا نماید.

باز نمایی گفتمان مدرن در رسانه ملی با نفی ارزش های گفتمان سنتی مشخص می شود. اگر گفتمان سنتی با عدم رابطه دختر و پسر همراه بود، گفتمان مدرن، نگرشی است در تقابل با ارزش های سنت. مهم ترین نمود گفتمان مدرن شکل گیری روابط عاشقانه پیش از ازدواج بین دختر و پسر است، دختری که این بار به جای چادر، مانتویی شیک به تن دارد و شالی به سر و پسری با موی فشن و رفتاری خشن، جوان بازنمایی شده در گفتمان مدرن، سنت و ارزش های برآمده از آن را به چالش می کشد تا  قدرت خود را در تصمیم گیری ها تقویت کند. هر چند بازنمایی روابط عاشقانه در رسانه نیز، مانند روابط سنتی، هدف خود را ازدواج سعادتمندانه تر می داند، مسیر این سعادت را از راه رسیدن به عشق می بیند. بر همین اساس دستیابی به عشق و وصال رمانتیک به الگویی رایج در گفتمان مدرن تبدیل شده است؛ الگویی که لازمه آن برقراری ارتباط عاطفی پیش از ازدواج بین دختر و پسر است. برخلاف الگوی سنتی که رابطه پیش از ازدواج در آن معنا نداشت و هرگونه رابطه عاطفی را به پس از ازدواج موکول می کرد، در الگوی روابط مدرن، شناخت پیش از ازدواج کافی نیست ، عشق هم لازم است، گفتمان سنتی به دنبال زندگی عاشقانه است و گفتمان مدرن مقدم بر آن به انتخاب عاشقانه می اندیشد و در همین نقطه است که تقابل ها تشدید می شود و رسانه وارد.

با این همه، نحوه بازنمایی الگوهای روابط مدرن در رسانه ملی همیشه صورتی هدفمند داشته اند، به طوری که هیچ وقت با بازنمایی مثبت و خوب نمایی همراه نبوده اند و بر خلاف گفتمان سنتی، ایماژ غالب آن به شدت منفی و ویرانگرانه به تصویر کشیده شده است.

در این میان رسانه ملی در سال های اخیر معنای روابط عاشقانه ی پیش از ازدواج را تغییر و دال عشق را با مدلول فریب پیوند داده است، در واقع، به تعبیری « عشق جایش را به ضد عشق داده است». هدف رسانه ملی از این شیوه رمزگذاری پنهان، اقناع مخاطب به منظور دوری از روابط پیش از ازدواج است. در بازنمایی عشق رمانتیک پیش از ازدواج در رسانه ملی در سال های اخیر همیشه با عنصری از فریب یکی علیه دیگری  رو به رو هستیم؛ در این روابط یکی اخلاق است و دیگری ترکیبی از رذایل اخلاقی، کی دل از هر بدی پیراسته است و دیگری به اصناف شقاوت آراسته. در این شیوه بازنمایی از الگوهای روابط مدرن، هدف روابط عاشقانه رسیدن به منافع خاص در رابطه هایی است که صورتی عاشقانه دارند، اما در باطن عاشقانه نیستند، روابط ضد عاشقانه ظاهری عاشقانه، اما محتوایی آمیخته با فریب دارند. در بازنمایی روابط ضد عاشقانه، عشق ابزاری برای شهوت یا انتقام است. روی آوردن رسانه ملی به بازنمایی منفی از روابط دختر و پسر و نشان دادن عاقبت شوم آن گرچه شاید در سطح بتواند گسست ها و فاصله های ایجاد شده را ترمیم نماید، به نوبه خود موجب غفلت از تحولات اجتماعی و فرهنگی درون جامعه می شود، فرایندهایی که می تواند کلیت نظم اجتماعی را در آینده به مخاطره اندازند و به صورتی انقلابی جلوه گر شوند.

به عبارت دیگر، بازنمایی منفی و دلخوش شدن به آن ، نوعی کنترل فریبنده است، در همان حال که ترمیم و انسجام را القا می کند، امکان انطباق و حفظ انسجام و ترمیم جامعه را کاهش می دهد. به عبارتی اگر بازنامیی منفی روابط مدرن در رسانه را از جهت اثر تعادل بخشی آن کارکردی بدانیم، در همان حال یک امر ناکارکردی است، زیرا با ایجاد ناسازگاری مداوم در حوزه های فرهنگی با شرایط عمل در بخش رو به گسترش از جامعه، مانع پویایی اجتماعی، انطباق مجدد با شرایط محیطی و تحولات آرام می شود و میان فرهنگ آرمانی و واقعیت های عینی و در حال تغییر جامعه فاصله ایجاد می کند و به طریقی دیگر، نظام اجتماعی را دچار بحران می کند و تا جایی ادامه می یابد که ساخت های عینی و بیشتر مادی جامعه ت اسر حد قطع رابطه با ساخت ذهنی و فرهنگی آن پیش می روند.

منابع:

*جوانمرد، بهروز، بررسی نقش روابط پیش از ازدواج در حفظ ثبات خانواده سالم، مقاله ارائه شده در چهارمین کنگره ملی آسیب شناسی خانواده

*خلج آبادی، فراهانی، فریده و مهیار، امیر هوشنگ. بررسی نقش خانواده در ارتباطات با جنس مخالف قبل از ازدواج در دختران دانشجو در تهران

*صادقی فسایی، سهیلا، شریف ساعی، محمدحسین. بازنمایی ازدواج در سریال های تلویزیونی

*صادقی فسایی، سهیلا، عشق و ضد عشق در سریال های ایرانی، تحلیل نشانه شناختی بازنمایی روابط عاشقانه و روابط مبتنی بر فریب در رسانه ملی