اسلام با توجه به ساختار وجودي و فطري انسان، مهم­ترين تضمين­کننده شخصيت زن را حفظ پوشش و حجاب مي­داند. در پرتو رعایت حجاب و التزام به عفاف است که شخصیت انسانی زن حفظ و زمینه‌های رشد و تکامل زن و مرد در ابعاد مختلف فراهم می‌شود،

از این رو، بی­حجابی و پوشش نامناسب و غیر متناسب همواره یکی از دغدغه­های جوامع و فرهنگ­های مختلف به ویژه در جوامع اسلامی بوده است؛ نظام ارزشی هر جامعه با پوشش و وضعیت عفاف در آن ارتباط تنگاتنگی دارد. در سال­های اخیر شاهدیم که حجاب در برخی جوامع اسلامی، به عنوان یک عنصر ارزشی دچار تغییر شده و همگام با این فرآیند،  نوع پوشش نیز از سمت حجاب اسلامی به بد حجابی و بی­حجابی کشانده می­شود. از آن­جا که امر پوشش و لباس در ابتدا تابع فرهنگ افراد و سپس سلیقه­های شخصی است، می­توان تغییر پوشش و کمرنگ شدن حجاب اسلامی را در برخی جوامع به معنای تغییر فرهنگ­ها و ارزش­ها دانست.

امروزه در میان عواملی که جوامع انسانی را به تغییر ارزش ها و فرهنگ­ها می­کشاند، رسانه­ها مهم ترین و تأثیرگذارترین عامل هستند.

رسانه‌ها در دوران کنونی بخشی جدایی­ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. مردم در طول شبانه روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی رسانه‌ها استفاده می‌کنند. نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با رسانه‌ها بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه­ی خود و دیگر جوامع را از رسانه‌ها دریافت می‌کند. رسانه­ها نقش تاثیرگذاری بر تمامی اعضای جامعه و به ویژه نسل­های کنونی در ترویج یا تضعیف فرهنگ حجاب و عفاف دارند.

با توجه به آنکه رسانه­های غربی تمام سعی و تلاش خود را برای تضعیف فرهنگ حجاب با ساخت برنامه­های مختلف می­کنند. رسانه­های داخلی باید راهکارهایی در جهت مقابله با آن­ها و ترویج حجاب و عفاف در جامعه بدهند و نباید به تبلیغات فرهنگی دشمنان بیشتر دامن بزنند. با در نظر گرفتن عملکردهای مثبت تلویزیون، به جرأت می­توان اذعان کرد که این رسانه به دلیل برخی ضعف­ها و آسیب­های اساسی در برنامه سازی، تا حدودی نیز باعث کمرنگ شدن فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه امروز شده است. گویی برنامه ریزی دقیق و درستی برای این امر مهم در سیما وجود ندارد.

برخی آسیب­های عمده رسانه­های دیداری را برای فرهنگ­سازی در مورد حجاب به شرح ذیل می باشند:

1- عدم  نظارت صحیح بر تولید

الف- در رسانه­های داخلی نظارت را به عنوان گامی پس از تولید و پیش از ارزیابی تعریف کرده‌اند. که با توجه به پرهزینه و مشقت  بار بودن برنامه‌های تلویزیونی امکان بازتولید مجدد نیست. لذا یا باید چشم‌پوشی کرد یا به سانسور دست زد.

ب- مشکل بعدی در امر نظارت در اختیار نداشتن شاخصه‌ها برای ارزیابی و نظارت در برنامه‌هاست. مثلاً میزان پوشش در خانه، محله، و ......  تعریف نشده باشد نمی‌توانیم نظارت کافی نسبت به برنامه‌های تولید شده داشته باشیم.

ج- سیاست‌های نظارتی در فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی دارای ابهام بوده و از جامعیت و مانعیت لازم برخوردار نیست، بنابراین تولیدکننده تفسیر متفاوتی از ناظر داشته و بعضاً با گمانه‌زنی و چشم‌پوشی، اختلاف‌ها را حل می‌کنند.[1]

2- عدم تبیین صحیح فرهنگ ناب اسلامی و توجه نکردن مسئولان فرهنگی و تبلیغی به ترویج فرهنگ عفاف

از اشکال های مهم سیما در زمینه حجاب، ضعف برنامه ریزی دقیق و هماهنگ و نداشتن اهتمام جدّی در راه ترویج فرهنگ عفاف و پوشش اسلامی است. وقتی صرفاً محور مباحث حجاب باشد و نه عفاف، آنچه از آموزش­ها و برنامه­های تبلیغی رسانه حاصل   می­شود، آن چیزی نیست که قلب و ذهن را تحت تأثیر قرار دهد. «عفت» حالتی نفسانی و درونی است که با فطرت انسانی سازگار است و یکی از نمادهای آن، حجاب است که به عفاف و حیا صورت و شکل می­دهد.

متاسفانه در برخی برنامه­های تلویزیونی دیده می­شود که به رغم رعایت حجاب ظاهری، بازیگر زن، روسری، مقنعه یا چادر به سر دارد و به ظاهر گمان می­شود که معیارهای دینی عفاف و حجاب رعایت شده است، روابط غیرمتعارف و غیر شرعی با نامحرمان دارند از جمله آن نگاه­های معنادار و گاه عاشقانه، گفتگوهای به شدّت محرک، روابط مخفیانه پیش از ازدواج و آرایش­های غلیظ که همه از نمونه­های رعایت نکردن عفت هستند، در فیلم جاسازی می­شوند. این تصاویر به آن معناست که هنوز از حجاب و رابطه ناگسستنی آن با عفاف در برنامه­های سیما و خطوط کلی آن، تبیین درستی نشده است.

3- نبود ضمانت اجرایی برای سیاست های کلان

رهبر معظم انقلاب و مدیران ارشد سازمان­ها، در زمینه حجاب و عفاف، هدف­ها، اصول و سیاست­های مناسبی تعیین کرده­اند. با این حال، این اصول و سیاست­ها کمتر ضمانت اجرایی داشته­اند و در واقع، جذاب­ترین و پرمخاطب­ترین محصولات سازمان، بیشتر براساس طرح­ها و ایده­های سلیقه­ای و شخصی برنامه­سازان تهیه شده اند. به بیان دیگر، سیاست­های سیما در زمینه حجاب و عفاف مشخص است، ولی به بخش تولید برنامه­ها راه نمی­یابد و این، نشان­دهنده نبود وحدت و انسجام لازم در بخش سیاست­گذاری­های کلی با بخش تهیه و تولید برنامه­هاست[2].

4- ارائه مفاهیم و جلوه های نامناسب از حجاب؛

یکی دیگر از آسیب­های دیگر رسانه­ها تحقیر ضمنی شأن زنان باحجاب به ویژه چادری و با فرهنگ نشان دادن افراد بدحجاب (نمایش حجاب به عنوان امر قدیمی و سنتی) و پخش فیلم­هایی با مضامین ضد ارزشی و مغایر با ارزش قرار دادن حجاب در زندگی، طبق ارزیابی به عمل آمده از ابتدای سال 1380 تا پایان سال 1383 در سریال های تلویزیونی در 56 سریال، پوشش چادر، تحقیر یا تضعیف شده است؛ بدین شکل که پوشش چادر اختصاص به زنان فقیر، بی سواد، مستخدمه، سالخورده و زنان درمانده مانند زنان بیوه و همسر مردان معتاد نشان داده شده یا از آن به عنوان پوششی برای حضور در قبرستان، مجالس عزا، زندان و غیره استفاده شده است.

همچنین یکی از چالش­های به تصویر آوردن چادر در سریال های تلویریونی یکپارچه نبودن حضور این حجاب در گستره نقش یک شخصیت است. حضور یک زن را در هر سریال به نسبت­های مختلف می­توان با چادر ملاحظه شد. هنگامی که در یک صحنه یا قسمتی از سریال خانم چادری بدون چادر مشاهده شده خاصیت خجاب در بخش های بعدی سریال از بین می­رود. در حقیقت همه ارزش­های اجتماعی یک زن چادری در پرده ماندن و دیده نشدن او توسط نامحرمان است وگرنه اگر در هر دو حالت یک خانم با چادر یا بدون چادر مشاهده شد، دیگر فلسفه وجود این حجاب از بین می­رود

5- عادی سازی روابط دختر و پسر در اجتماع؛

6- استفاده ابزاری از جذابیت جنسی زنان در برخی مجموعه های نمایشی

7ـ فقدان مدل مناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی و تناسب آن با روحیه‌های طیف‌های مختلف جامعه و نبود درک درست از مبانی و ارزشهای دینی در عامه مردم

8-کمیت گرایی در رسانه ها

9- رقابت در شبکه‌ها تلویزیونی

راهکارها و پیشنهادات

1- تعریف و تعیین محدوده حجاب و عفاف برای برنامه سازان

برنامه ساز باید بداند تعریف حجاب چیست؟ شالوده­های حجاب و عفاف کدامند؟حد نگاه کردن به نامحرم تا کجاست؟اختلاط و مراوده و مکالمه زن و مرد تا چه اندازه و تحت چه شرایطی جایز است؟در واقع منفک کردن بحث حجاب از عفاف،خطاست.حجاب یک آموزه دینی است که جزئی از کلیت برنامه عفاف دین است.

 2- برگزاری نشست و گردهمایی برای دست اندرکاران تولید، جهت چگونگی گسترش حجاب و عفاف در برنامه­­های تولیدی و مطالب عنوان شده در این نشست­ها شامل موارد ذیل باشد:

-   بیان احکام شرعی حجاب همراه با مستندات قرآنی و روایی

-  تبیین ارتباط حجاب و عفاف با اصول و باورهای اعتقادی

-  تبیین مقام،کرامت و منزلت زن و لزوم ارضاء نیاز و میل به خودنمایی، خودآرایی در شکل و جهتی صحیح و سازنده

-  بیان ریشه های تاریخی حجاب در ادیان و جوامع اصیل و غیره

 -  تبیین برخی از آیات سوره نور و دیگر آیات و احادیث مربوط به پوشش مناسب برای قشرهای جوان و فرهیخته.

 -  بیان فلسفه و ثمرات فردی و اجتماعی حجاب و عفاف و آثار سوء و مضرات بدحجابی یا بی­حجابی در زمینه فردی، خانوادگی، اجتماعی؛

- بیان اهداف شوم استعمارگران در ترویج فرهنگ برهنگی و تبیین آثار سوء فرهنگ برهنگی در جوامعی که در این زمینه از غرب پیروی کرده اند؛

-  بیان آثار سوء فرهنگ برهنگی در کشورهای اروپایی و امریکایی با استناد به آمارها و شواهد و مقالات و پژوهش های انجام شده در خارج از کشور؛

-  بیان علل و آثار روان شناختی و اجتماعی تبرج و بدحجابی به گونه ای که ناهنجار بودن تبرج و بدحجابی به مانند یک بیماری به خوبی آشکار شود و همچنین بیان عوامل و ریشه های روان شناختی و اجتماعی حجاب و عفاف؛

-  تبیین علل و ریشه های شیوع بدحجابی در جامعه و نقش عوامل مختلف (خصوصاً رسانه های بین المللی مثل اینترنت، ماهواره و...) در تضعیف حجاب و فرهنگ عفاف؛

-  تحلیل حرکت رو به گسترش حجاب اسلامی در کشورهای اروپایی و بررسی علل و عوامل آن و نیز مقابله خصمانه دولت­های اروپایی با رشد حجاب اسلامی[3]؛

3- تشویق و ترغیب مدیران سازمان به حساسیت و برخورد مؤثر و مناسب با پوشش غیر اسلامی در حیطه مسئولیت خویش

4- در دانشكده صداوسيما، پايان نامه ها و رساله هاي مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري به اين سمت هدايت شوند و مراكزي همچون پژوهشكده قم يا مركز تحقيقات سازمان، ضمن حمايت مالي از اين پايان نامه ها، آن را انتشار دهند[4].

5- برجسته سازی الگوی حجاب

در نهایت صدا و سیمای ایران با کمک گرفتن از افراد متخصص در زمینه حجاب و عفاف و ارائه راهکارهای عملی متناسب با فرهنگ حجاب و عفاف می­تواند به ترویج فرهنگ حجاب و عفاف کمک قابل توجهی کند.